Eksploratorzy

Groby z okresu II wojny światowej, Cmentarz nr 375 z okresu Wielkiej Wojny, Kopiec Powstańców Krakowskich... to jeszcze nie wszystko.

Na tym przepięknym cmentarzu znajduje się cała masa ślicznych nagrobków, w tym kilka autorstwa genialnego rzeźbiarza Wojciecha Samka.

Szkoda, że zniknął już widoczny jeszcze kilka lat temu podział na malutki cmentarzyk dla osób, które targnęły się na swoje życie.
Zlokalizowany był na uboczu, w północno-wschodnim rogu cmentarza, w zasadzie poza jego granicą (samobójcy nie wolno było pochować w poświęconej ziemi).

Obok przepieknego Anioła na nagrobku młodziutkiego Adama Grażyńskiego oraz smutnej Rachel na kopcu, moją ulubioną rzeźbą jest święta Maria Magdalena stapająca po czaszce.
Czaszka jest tak przekonywująca, że aż się chce, jak w "Imieniu Róży", włożyć jej palce do oczodołów i poczekać na otwarcie się tajemnego przejścia...

i dalej...

Otrzymałam własnie prezent urodzinowy od mojego Taty - opis cmentarza gdowskiego, stworzony przez Niego specjalnie dla Eksploratorów.

Posłuchajmy, co rodowity Gdowianin o nim napisał...


"W okresie zaborów, w roku 1783 ukazał się dekret cesarza Austro-Węgier Józefa II, który ze względów higienicznych nakazywał wstrzymanie dalszych pochówków na starych, ciasnych cmentarzach przykościelnych oraz wprowadzał obowiązkową lokalizację nowych cmentarzy, zakładanych w miejscach odległych od centrum.
Stopniowo na terenie całego cesarstwa, w tym również w C.K. Galicji, na peryferiach miast oraz dużych wsi parafialnych zaczęły powstawać, odpowiednio wyznaczone i zaprojektowane cmentarze, wśród nich te szczególne - narodowe nekropolie:
Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, założony w 1786 roku, oraz Cmentarz Rakowicki w Krakowie - założony w 1807.

Taką to genezę posiada również cmentarz parafialny w Gdowie, pod który w roku 1817 wytyczono nowe miejsce na pograniczu Gdowa i sąsiedniej wsi Bilczyce."

Ale Gdów posiada starsze jeszcze, zapomniane już dziś miejsce pochówku...

"Należy nadmienić, że wokół kościoła parafialnego w Gdowie, obecnego Sanktuarium Matki Bożej Gdowskiej, do dnia dzisiejszego nie zachowały się ślady zamkniętego już prawie 200 lat temu, pamiętającego czasy średniowiecza, starego cmentarza.

Dokonane pod koniec XX w. prace przy rozbudowie świątyni, znacznie powiększonej o boczne nawy, a także gruntowna rekultywacja terenu przykościelnego, zatarły ślady owego przedwiecznego pochówku.
Odkryte, podczas kopania fundamentów pod boczne nawy, liczne ludzkie szczątki zostały ekshumowane i przeniesione do przygotowanej w tym celu krypty położonej pod XIX w. sześciokątną, południową kaplicą.
Pozostała również pamięć i szacunek dla miejsca, wciąż przypominane w trakcie kazań głoszonych przez kustosza sanktuarium.

Tymczasem jeszcze na początku lat 80- tych XX wieku, w zaroślach, w południowo-wschodniej części zaniedbanego wówczas placu kościelnego, przy murze od strony wikaryjki, czyli obecnego zjazdu ul. Łapanowską, spotkać można było pozostałości kilku kamiennych, XVIII-wiecznych nagrobków.
Teraz jedynie w północnej, zewnętrznej ścianie prezbiterium zobaczyć można nagrobek byłych właścicieli Gdowa, przeniesiony tu z miejsca wybitego w ścianie otworu, łączącego kościół z nawą północną.

Teren owego historycznego cmentarza, o którego istnieniu świadczą również stare, kilkusetletnie lipy – pomniki przyrody, był większy od obecnego placu kościelnego o całą szerokość ulicy Myślenickiej.
Stanowiąca dziś część muru kościelnego, pusta kaplica grobowa rodu Fihauzerów z Gdowa (służąca de facto niegdyś, przez długi czas, jako dom przedpogrzebowy), czyli obecna kaplica Matki Boskiej Fatimskiej i Jana Pawła II, leżała pierwotnie na samym środku cmentarza i otoczona była ze wszystkich stron grobami.
Austriacy, po przejeździe przez gdowski „rynek” orszaku cesarza Franciszka Józefa I (rok 1848), polecili wyprostować, biegnącą zygzakiem przez ów plac targowy i niezwykle ważną w tym pkresie drogę, nazwaną traktem cesarskim (łączył on stolicę Galicji - Lwów [Lemburg] ze stolicą samego cesarstwa – Wiedniem, biegnąc przez Przemyśl, Tarnów, Cieszyn, Brno… Była to najwygodniejsza trasa, prowadząca terenami równinnymi – wzdłuż podnóża progu Karpat i dalej szeroką Bramą Morawską ).

Po tym wydarzeniu przeniesiono ów trakt, z ciasnej ulicy Wiedeńskiej, na wytyczony kosztem zlikwidowanej części cmentarza, nowy, szeroki odcinek obecnej ulicy Myślenickiej. Cały proceder odbył się, niestety, bez należycie przeprowadzonej ekshumacji, o czym później dość długo jeszcze świadczyły znajdowane kości ludzkie, wydobywane w trakcie robót drogowych, np. przy wkopywaniu ulicznych słupów w pobliżu miejsca po dawnej organistówce.

Mówiąc o pochówkach na terenia Gdowa wspomnieć ponadto wspomnieć należy o tym, iż pod posadzką kościoła znajdują się dwie krypty grzebalne. Pierwsza leży pod dawnym XIV-wiecznym prezbiterium, czyli między łukiem tęczowym, a wejściem do tzw. „dziadowni”, czyli dawnej, pochodzącej z ok. 1340 r. zakrystii.
Krypta ta powstała podczas przebudowy wnętrza kościoła w roku 1687 - gdy Gdów był we władaniu rodu Lubomirskich. Zawiera ona trumny z dobrze zachowanymi ciałami - podobno konfederata barskiego oraz młodej jasnowłosej szlachcianki.

Druga krypta, położona pod południową, sześciokątną kaplicą Przemienienia Pańskiego, pochodzi z roku 1864 i mieści szczątki ludzkie, złożone w trakcie budowy tejże kaplicy oraz przeniesione w roku 1994 z miejsc wykopów pod fundamenty budowanych bocznych naw kościoła."

Tata zawsze opowiadał, że każde prace ziemne, wykonywane wokół kościoła, wiązały się z widokiem zbrązowiałych ze starości ludzkich szczątków.
I dziwić się, że po dziś dzień mam awersję do sów?
Niejednokrotnie nasłuchiwaliśmy razem pohukiwań sowy pójdźki i Tata tłumaczył, że sowa ta nawołuje ludzi: "pójdź, pójdź pod kościółek, wykopię ci dółek".

Tak po prawdzie, takie "dółki przy kościółkach" istniały przy prawie wsztystkich starych kościołach

Ciąg dalszy prezentu urodzinowego od mojego Taty:

"Obecny cmentarz założony został w odległości 1 km od gdowskiego rynku, na granicy Gdowa i Bilczyc.
Uroczystości jego poświęcenia dokonał w roku 1817 ks. proboszcz B. Jurgowski.
Nowy cmentarz zajmował powierzchnię ok. 0,4 ha i ogrodzony był kamiennym murem. Jego pierwotny kształt kwadratu, o bokach długości 60 metrów, jeszcze niedawno można było rozpoznać po rosnących w jego narożnikach, starych i rozłożystych dębach.
Niestety, wiekowych drzew ubywa z roku na rok...

Obecna główna aleja cmentarna, prowadząca na kopiec, przed laty biegła poza pierwotnym cmentarzem, wzdłuż jego muru, i była w rzeczywistości dawną drogą, prowadzącą do Liplasu i Niegowici.
W połowie długości muru znajdowała się solidna, drewniana brama, która wprowadzała do miejsca, gdzie na środku cmentarza stał krzyż, zastąpiony w następnych latach wybudowaną tu kaplicą, która, rozbudowana, stoi do dziś.
Prowadząca na cmentarz droga pierwotnie biegła dzisiejszą ul. Solskiego, i dalej, uciążliwie, przez mostek nad potokiem Ruda, następnie błotnistym wąwozem przez tzw. Tamten Koniec i Polami Dąbrów.

Niedługo potem, w 1834 roku, gromada Bilczyce ofiarowała miejsce na poprowadzenie nowej i wygodnej drogi, obecnej ul. Cmentarnej.
Na pamiątkę, przy skręcie w nią z ul. Krakowskiej, posadowiono krzyż, ujęty w kamienny fundament z napisem: „Droga do miejsca wiecznego spoczynku dla Parafian Gdowskich, wykazana Fundacją Macieja Mroczkowskiego, w roku 1837.”

W latach 1842- 1844, za czasów księdza proboszcza L. Kusionowicza, pani Eleonora Fihauserowa z Lanckorońskich, właścicielka Fałkowic, wybudowała wspomnianą już cmentarną kaplicę, ofiarując równocześnie kościołowi kilka morgów pola, z prośbą o odprawianie corocznie jednej mszy świętej za ofiarodawczynię.

Wokół kaplicy, jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, zachowanych było wiele zabytkowych, XIX-wiecznych, kamiennych nagrobków. Niestety, uległy one częściowej dewastacji, a następnie rozbiórce, przez co obecnie odnaleźć można ich nieliczne pozostałości..."

Przyznacie sami, że nazwy miejscowe z okolic Gdowa są niemal żywcem wzięte z Tolkiena

A teraz przechodzimy do tragicznej historii cmentarza. Nigdy nie lubiłam tych opowieści. Brrr... Po dziś dzień unikam kopca powstańczego, zawsze mi się w pobliżu tego rogu nekropolii dziwnie ckliwie robi...

"W roku 1846, przy murze cmentarnym, rozegrał się epilog Bitwy pod Gdowem, podczas której wojsko austriackie, przy udziale chłopów rabacyjnych, pochodzących nierzadko z okolicznych wsi, dokonało rzezi na 154 powstańcach krakowskich.
Zabici pochowani zastali poza cmentarzem, w zbiorowej, bezimiennej mogile.
Wydana w roku 1848 litografia przedstawia tą mogiłę wraz z opisanym wyżej owym pierwszym cmentarzem w tle.


Dopiero 50 lat po upadku Powstania Krakowskiego, w 1896 roku, rozpoczęto sypanie w tym miejscu wysokiego na 4 metry kopca ziemnego.
W roku 1897 ksiądz proboszcz M. Kolor powiększył do ok. 1.6 ha teren cmentarza, dzięki temu w obrębie nekropolii znalazł się również kopiec. Cmentarz ogrodzony został wtedy parkanem wspartym na kamiennych słupach.

W 1906 roku na kopcu postawiono symboliczny pomnik Matki Ojczyzny, opłakującej synów, dzieło artysty Wojciecha Samka.
Wśród inicjatorów postawienia pomnika byli ówczesny ksiądz proboszcz J. Smółka , oraz kierownik szkoły K. Jasielski.
W dniu 19. 08. 1906 roku uroczyście poświęcono kopiec, wzniesiony jako zadośćuczynienie mieszkańców Gdowa za "KAINOWY GRZECH PRZODKÓW"

Powoli zbliżam się ku końcowi i dotykam wątków już poruszanych na Forum.

"W pobliżu kopca, w roku 1916, założono austriacki cmentarzyk wojenny z okresu I Wojny Światowej, gdzie pochowano 11 żołnierzy armii austriackiej oraz jednego z armii rosyjskiej .

Tuż obok znajduje się cmentarzyk z okresu II wojny światowej, a dokładniej z września 1939 roku, w którym zostało pochowanych ośmiu żołnierzy W.P. oraz sześć osób cywilnych.
Do mogiły, w setną rocznicę powstania styczniowego, złożono prochy mieszkańca Gdowa, byłego powstańca styczniowego [1863], S. Nałęcz - Grzesickiego.

Szczególną wartość artystyczną posiadają dzieła artysty – rzeźbiarza z Bochni - Wojciecha Samka. Na uwagę zasługuje kamienny Anioł, szlochający nad grobem młodziutkiego Adama Grażyńskiego, studenta prawa, starszego brata przyszłego wojewody śląskiego Michała, oraz Maria Magdalena, depcząca stopą trupią czaszkę, zdobiąca grobowiec rodziny Feilów, dawnych właścicieli dworu Bella Vita na Woli Zręczyckiej."

Wędrowcze, wstąp tu na chwilę...

Piękne są zdjęcia w sepii, piękny gdowski cmentarz, i piękna o nim opowieść

_________________
Viribus Unitis

Należy zaznaczyć, że Markov zamieścił 3 wątki dotyczące historycznych miejsc tego cmentarza - oparte wspaniałymi fotografiami i rzeczowym opisem:
viewtopic.php?f=253&t=4700
viewtopic.php?f=87&t=4709
viewtopic.php?f=171&t=4710

Ja również dodam...
Na końcu głównej alei cmentarnej znajduje się wysoki na 4 m kopiec - mogiła Powstańców Krakowskich.
W lutym 1846 r. 2 dni po bitwie - RZEZI, dokonanej przez miejscowych„CESARSKICH” chłopów - przy biernym udziale Austriaków - na „POLAKACH” - Powstańcach Krakowskich z Wolnego Miasta Krakowa oraz na młodzieży górniczej z Wieliczki - mieszkańcy Gdowa zakopali obnażone ciała 154 Powstanców i podobno 1 Żyda - w 3 gliniankach obok cmentarza … bez „KRZYŻA ZNAKU”
Po 60- ciu latach - za zgodą władz Austro -Węgier, jako zadośćuczynienie za Kainowy grzech, usypano w tym miejscu mogiłę w kształcie kopca i postawiono na niej pomnik płaczacej pod krzyżem kobiety - "SYMBOLU ZNIEWOLONEJ OJCZYZNY".
Pomnik wykonał artysta - rzeźbiarz z Bochni - Wojciech Samek. Przedstawia Matkę - Ojczyznę i obok orła, próbującego poderwać się, by wrócić do swojego gniazda.

Poeta romantyczny Józef Niwicki - szlachcic z Trzciany - w czasie Wiosny Ludów napisał wiersz o bitwie pod Gdowem.

„Dzwon proroczy” viewtopic.php?f=107&t=10073

Ty - młodzież nasza! co z Łazańskiej góry *1)
Ku żyznej gdowskiej podążasz równinie. *2)
Wstrzymaj się - jeszcze woła dzwon ponury.
Zginiesz, a z tobą nadzieja też zginie!

*1) WIECZÓR - 25.02.1846. - IDĄCY OD WIELICZKI W KIERUNKU GDOWA ODDZIAŁ POWSTAŃCZY ( 300 OSÓB ) SKŁADAJĄCY SIĘ Z WŁOŚCIAN, STUDENTÓW, MŁODZIEŻY RZEMIEŚLNICZEJ, UCZNIÓW I GÓRNIKÓW SOLARNYCH ROZŁOŻYŁ SIĘ NA NOCLEG WOKÓŁ DWORU W ŁAZANACH. PALĄCE SIĘ OGNISKA Z GÓRY ŁAZAŃSKIEJ WIDAĆ BYŁO
DOSKONALE I PLEBAN GDOWSKI PRZEZ CAŁĄ NOC KAZAŁ UDERZAĆ W DZWON NA TRWOGĘ.

*2) RANO - 26.02.1846. WKRACZAJĄCYCH DO GDOWA POWSTAŃCÓW WITAŁY PUSTE DOMY I DZWONIĄCY DONOŚNIE DZWON - WIĘKSZOŚC MIESZKAŃCOW UCIEKŁO ZA RABĘ. POZOSTLI JEDYNIE ŻYDZI, KTÓRZY WYSZLI NAPRZECIW Z CHORĄGWIAMI WYNIESIONYMI Z KOŚCIOŁA …

Gdzie tam! Nie słucha, ciągnie niewstrzymana,
W zwycięstwo prawdy - wiary nie utraci,
Lecz tu przemocą głupoty złamana,
Pada pod topór rozbestwionej braci! *3)


*3) POŁUDNIE - 26.02.1846. DO IDĄCEGO OD BOCHNI ODDZIAŁU AUSTRIAKÓW, POD PUŁKOWNIKIEM BENEDEKIEM ( 400 OSÓB ) PRZYŁĄCZAJĄ SIĘ LICZNE BANDY CHŁOPSKIE, KTÓRYCH LICZBA ZNACZNIE PRZEWYŻSZA LICZEBNOŚC WOJSKA ( OK. 3000 )

I Racławicka*4) przygasła tu gwiazda
Z orłów*5) - co lotna niosła ducha siła.
Żaden już więcej nie wrócił do gniazda -
Została tylko pod Gdowem mogiła!

*4) WIĘKSZOŚĆ POMORDOWANYCH POWSTAŃCÓW STANOWILI KOSYNIERZY…

*5) NA POMNIKU OBOK PŁACZĄCEJ KOBIETY JEST ORZEŁ, KTORY PRÓBUJE PODERWAĆ SIĘ DO LOTU…


Ty! gdowski dzwonie - co tyle krwi polskiej,
Tyle zapasów widziałeś swym losem…
Kiedyż się twardy zmieni wyrok boski?
Kiedyż zwycięstwo oddzwonisz swym głosem?


Sprawozdanie pułkownika Benedeka :
W celu obejścia Gdowa i zaczepienia lewej flanki powstańców, wysłałem polami kilkutysięczny tłum wiejski oraz pluton piechoty z por. Hoffmanem i dziesięciu szwoleżerów dowodzonych przez kadeta Czesława de Janota Bzowskiego. Dla zajęcia zaś miasteczka wysłałem gościńcem całą piechotę, poprzedzoną tyralierami dowodzonymi przez kapitana Grechke. Pierwsze strzały piechoty, która wkroczyła do Gdowa, w kierunku powstańców, wywołały ucieczkę kawalerii, która w wielkim popłochu zbiegła w kierunku Krakowa. Strzelcy zaś uciekali w pole lub kryli się po strychach, piwnicach i dołach - wśród powstańców zapanował chaos. Dowodzący nimi pułkownik Suchorzewski był w tym czasie na śniadaniu we folwarku Zagaje i na wieść o bitwie zbiegł konno kamieńcem w górę Raby, zabierając? kasę powstańczą (zajętą dzień wcześniej kasę kopalni soli w Wieliczce). Natomiast otoczeni przez bandy chłopskie kosynierzy, nie mając możliwości ucieczki - ze względu na obsadzenie gościńca wojskiem, skupili się pod murem cmentarza, gdzie rozpaczliwie się bronili. Gdy już stracili wszelką nadzieję, rzucili na ziemie kosy i zaczęli błagać o litość. Niestety, na oprawcach nie robiło to najmniejszego wrażenia i prawie wszyscy (jeden powstaniec umiał po niemiecku i uprosił Austriaków, by go ratowali) zostali wycięci przez chłopów, którzy następnie rzucili się na miasteczko, gdzie z kryjówek wywlekali powstańców i w obecności wojska mordowali ich. Uciekających w stronę Fałkowie również ścigały i dobijały bandy rozbestwionych chłopów (tych powstańców pochowano później w Kunicach - 6 i Winiarach - 8)
Klęska i straty powstańców były porażające. Straty wojska austriackiego - jeden koń ranny w nogę.
Zbiegła kawaleria, bez zabitego na początku bitwy dowódcy, dotarła wieczorem do Krakowa.
Z piechoty powstańczej nie powrócił nikt. O kasie też nikt nie słyszał…

Galicja była pod zaborem już od 1772 r. Podwładni miłościwie panującego „cesarscy” chłopi
w 1846 r. byli już 3-m, a nawet 4-m pokoleniem żyjącym w CK. Świadomość patriotyczna polskiej wsi pozostała jedynie w dworach, oraz na plebaniach - wśród ludzi wykształconych. W czasie Powstania Krakowskiego podpuszczone przez Austriaków, bandy chłopów dokonały potwornych rzezi na panach z dworów całej Zachodniej Galicji. Wymordowanie pod Gdowem powstańców było jednym z elementów znanej wszystkim „Rabacji Jakuba Szeli”.

W następnym roku 1847 Gdów nawiedziła niespotykana epidemia cholery - zmarło wtedy 420- tu mieszkańców - prawie połowa wsi!

W kolejnym, 1848 r. odwiedziła zarośnięte już glinianki rodzina jednego z poległych powstańców. Później często przypominano wypowiedzianą wtedy klątwę hrabiny Rottermund z Przybrodzia, (z tych to Rottermundów co Konopnicka i Wisłocka) - matki pochowanego z innymi dowódcy kawalerii – Michała: „…chłopi w Gdowie na zawsze będą mieć krew za paznokciami…” którą sobie tłumaczono, „…chłopi tu na zawsze będą, a Gdów nigdy nie będzie miał praw miejskich…”

Zamieszczam wyjątkowe zdjęcie kopca w Gdowie, wykonane w 1914 r. Przedstawia Drużynę Strzelecką z Gdowa przed wymarszem jej członków, do powstających w Krakowie Legionów Piłsudskiego.
(...) Minęło kilka pokoleń od bitwy pod Gdowem. W C.K. Galicji u świadomych swojej narodowości, chociaż jeszcze "cesarskich" silnie budziły się uczucia patriotyczne.
Na zdjęciu jest 19- tu chłopaków - wśród nich stoi, nie wymieniony poniżej wśród 18- tki wychodzących - założyciel tejże drużyny - Michał Grażyński. Urodzony w Gdowie, przyszły współdowódca w 3 powstaniu śląskim, twórca harcerstwa w Polsce oraz długoletni wojewoda śląski w czasach II Rzeczpospolitej. Napisałem o nich balladę. Może przyda się za 3 lata - na obchody setnej rocznicy wydarzenia :


Gdy w tysiąc dziewięćset czternastym roku wybuchła wojna światowa,
Ruszył * do Legionów, do Piłsudskiego pododdział młodzieży z Gdowa. / * 4. 09. 1914 /
Z drużyny strzeleckiej aż osiemnastu chłopaków poszło wojować -
Na placu przed szkołą żegnał ich pieśnią tłum ludzi, co wyszedł z kościoła :

Stanisław Zastawniak, Stefan Gomułka i ich kolega Piotr Kulma,
Franciszek Wójtowicz - jako komendant, Jan Bryksy, Stanisław Surma,
Młody Jan Zastawniak, Karol Kopera, Jan Sobczyk, Stanisław Rybak,
Franciszek Owsianka i Andrzej Stańczyk, Stanisław Piech i Józef Korniak,
Z Podolan Jan Wojas, Franciszek Pacek, ze Zręczyc Leonard Dudzik
I Józef Banaś - Im „Boże coś Polskę” odśpiewał w Gdowie tłum ludzi…

Po tak obszernym opisaniu kopca - wypada wrócić tematycznie do całości gdowskiej nekropolii...
Należycie zadbany, powiększony w ostatnich latach o nową część, cmentarz parafialny, z roku na rok przybiera niestety coraz mniej parkowy charakter (usuwanie starego drzewostanu). Posiada wyasfaltowane alejki oraz - co najważniejsze - nareszcie wydzielone miejsce z kontenerami na śmieci.
Do 2009 r. kontenery - najczęściej pełne śmieci - rozstawione były w różnych miejscach cmentarza - i to jakby na złość - przy najpiękniejszych nagrobkach.
Zauważylem wtedy, że ten oto Anioł (piękne dzieło artysty W. Samka), wcale nie płacze, tylko bardzo wstydzi się, bo przed Jego podopiecznym - przedwcześnie zmarłym młodym prawnikiem - gromadzone są sterty śmieci!

Dzisiaj - kontenery powróciły na swoje dawne miejsce przy bramie cmentarnej.
Tu przy bramie - zaprasza wchodzacego w piękną, sosnową aleję - tablica informacyjna...

(...jak zwykle dodam nieskromnie, że 2006 r. zrobiłem projekt podobnej tablicy - wisiała przez miesiąc przy GOK)

Na pieknym cmentarzu spotkać można (niestety) kilka zniszczonych rzeźb:
Nawiązująca do sztuki ludowej, rzeźba anioła trąbiącego na dzień sądu ostatecznego (z poł. XIX w.) na grobie byłego proboszcza ma ubity kawałek ręki. Podczas wycinki wielkiego dęba, spadający konar utrącił aniołowi dłoń wraz z długą, prostą, anielską trąbą.

W najstarszej części cmentarza, gdzieś 30 lat temu, wandale utrącili stare XIX w. krzyże - zastapiono je nowymi...

Warto zatrzymać się przy grobach kolejnych, gdowskich proboszczów :

Podobnie...
Maria Magdalena, na grobowcu okrutnie wyrzuconej podczas parcelacji (1945) , rodziny Feillów - właścicieli modrzewiowego dworu Bella Vita - obejmuje (utrącony pewnej nocy) fragment krzyża pańskiego. viewtopic.php?f=74&p=57721#p57721

Autorka powyższego wątku Karolina "Szkieletek" odnalazła w prawym oczodole zaciszne siedlisko sympatycznego pająka - strażnika nekropolii.

... po 15 latach widać różnicę ...

Na cmentarzu, oprócz mogiły Powstańców Krakowskich, znajdują się groby 2 uczestników innych powstań narodowych - jednego z Powstania Listopadowego oraz drugiego z Powstania Styczniowego.
Obok cmentarnej kaplicy stoi przechylony grób Jana Kantego Dąbrowskiego, który po Powstaniu Listopadowym uszedł do Galicji przed represjami carskimi i zamieszkał w Gdowie.
Natomiast na cmentarzyk wojenny, w setną rocznicę powstania przeniesione zostały prochy Stanisława Nałęcz - Grzesickiego, który podobnie po Powstaniu Styczniowym opuścił Królestwo i pracował jako zarządca dworu w Gdowie.

Na ścianie kaplicy cmentarnej jest umieszczona tablica poświęcona pamięci poległych partyzantów AK - stanowi ona ważne uzupełnienie dla pomnika z tablicą i "dwoma orłami" - usytuowanego w centrum Gdowa ...

Piękny cmentarz (może kiedyś będzie tu moje miejsce?) w niezapomnianym listopadowym słońcu złotej polskiej jesieni ’2011…

Wchodziłem nowo wytyczoną - jedną z trzech głównych alei.
Zastanowiłem się, dlaczego przebiega ona w sposób dość rzadko spotykany na cmentarzach ?
Wszystkie groby - jakby pogniewane - stoją odwrócone plecami do niej.

Na cmentarzu pochowana jest matka oficera z Gdowa, który zginął w Katyniu.
Przeczytasz o jego symbolicznej śmierci viewtopic.php?f=218&t=10017

Spoczywa tu również wielu ludzi zasłużonych…

Wędrując po cmentarzu warto zatrzymać się, by oddać cześć wieloletnim nauczycielom – kierującemu szkołą powszechną w Gdowie, małżeństwu Jasielskim – wielkim krzewicielom miłości do odradzającej się Ojczyzny.
Warto też zatrzymać się w miejscu dla zasłużonych (u stop kopca) – by pomiędzy cmentarzem z II wojny światowej, a cmentarzem z I wojny światowej poznać historię Rodu Bednarskich – właścicieli dworu w Stadnikach. viewtopic.php?f=74&t=7948
Wśród wielu innych zasłużonych, postanowiłem uhonorować potomków liczącej się w Gdowie rodziny Jakuba i Maryjanny Zastawników. viewtopic.php?f=13&t=2652&start=20
jak również właścicieli dworów w Gdowie i Fałkowicach - Fihauzerów viewtopic.php?f=74&t=19550

(...)

(...)